کروماتوگرافی گازی (GC)
کروماتوگرافی گازی یکی از روشهای کروماتوگرافی است که برای بررسی و جداسازی مواد فرار بدون تجزیه شدن آنها، بکار میرود. در کروماتوگرافی گازی، فاز گازی یک گاز بی اثر مثل هلیوم، نیتروژن، آرگون، و یا دی اکسیدکربن است و به فاز متحرک گاز حامل نیز میگویند. فاز ساکن یک جسم جامد جاذب یا لایه نازکی از یک مایع غیر فرار است که به دیواره داخلی ستون یا به صورت پوششی روی سطح گلولههای شیشه ای یا فلزی قرار داده شدهاست. در صورتی که فاز ساکن جسم جامد جاذب باشد اصطلاحا کروماتوگرافی گازی گویند و اگر فاز ساکن مایع غیر فرار باشد آن را کروماتوگرافی گاز مایع گویند. اما هردو به کروماتوگرافی گازی معروف هستند.
در کروماتوگرافی گازی، جداسازی اجزا یک مخلوط متناسب با میزان توزیع اجزا تشکیل دهنده مخلوط بین فاز متحرک گازی و فاز ساکن جامد یا مایع صورت میگیرد. در این روش گاز حامل مخلوط را درون ستون حرکت میدهد و بین دو فاز در حالت تعادل (گاز-مایع) اجزا تشکیل دهنده مخلوط توزیع میشوند؛ بنابراین فاز متحرک اجزا تشکیل دهنده نمونه را به طرف بیرون ستون حرکت میدهد و هر مولکولی که با ارتباط سستتر جذب ستون شدهاست، زودتر و جزئی که قدرت جذب بیشتری با ستون دارد، دیرتر از ستون خارج میشوند؛ بنابراین، اجزا مخلوط از یکدیگر جدا میشوند.
کروماتوگرافی گازی برای جداسازی و شناسایی اجزا تشکیل دهنده یک مخلوط از مواد فرار و تجزیه کمی آنها نیز کاربرد دارد.
اجزا تشکیل دهنده دستگاه کروماتوگرافی گازی
این سیستم دارای قسمتهای: منبع گازی حامل، سیستم تنظیمکننده مقدار گاز، محل تزریق نمونه، ستون کروماتوگرافی، کوره و سیستم تنظیم درجه حرارت محل تزریق، آشکارساز و سیستم شناساگر میباشد.
منبع گاز حامل
یک کپسول گاز با فشار زیاد به عنوان منبع گاز کامل استفاده میشود. غالباً این گاز نیتروژن با خلوص ۹۹/۹۹ درصد میباشد اما گازهای دیگری همانند هلیوم، آرگون و دیاکسید کربن نیز استفاده میشود.
ستون و کوره
ستون در داخل کوره قرار دارد و در واقع به منزله قلب دستگاه کروماتوگرافی گازی هستند. ستونها دو نوع هستند ۱- ستونهای پر شده ۲- ستونهای مویین.
آشکارسازها
آشکارسازهای متداول در کروماتوگرافی گازی چهار نوع هستند:
- یونش شعلهای
- هدایت حرارتی
- نورسنج شعلهای
- الکترون گیر
استفاده از آشکارساز یونش شعلهای رایجتر است.